Onderzoek

Om het proces van planmatige renovatieprojecten te onderzoeken hield adviesbureau Jonge Honden elf diepte-interviews met verschillende woningcorporaties. Aan de hand van een klantenreis werden de ervaringen over het gehele proces, met de betrokken actoren, besproken. Samen met en door de ogen van woningcorporaties is er antwoord gegeven op de vraag: Hoe ervaren woningcorporaties het proces van planmatige renovatieprojecten, van initiatie tot met de evaluatie? Via nevenstaande link kunt u de rapportage downloaden.

– Thesis van Renier Timmermans (TU Delft) –

Bij civiele bouwprojecten wordt op verschillende manieren samengewerkt tussen opdrachtgever en aannemer om kosten en risico’s te beheersen. Bij traditioneel aanbesteden vinden veel wijzigingen en meerwerkkosten na de aanbesteding plaats. In de ontwerpfase wordt in samenwerking het ontwerp door het bouwteam uitgewerkt en geoptimaliseerd. Dit zou moeten leiden tot een betere kostenbeheersing in de uitvoeringsfase. Echter, ook bij de samenwerking in bouwteams vindt in de uitvoering geregeld meerwerk plaats, waardoor er hogere kosten zijn voor de opdrachtgever en een lagere marge voor de aannemer.

De gemeente Hengelo wil daarom weten hoe zij de kostenbeheersing van een bouwteam kan verbeteren om kostenoverschrijdingen in de uitvoering te voorkomen. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: Hoe kan het ontwerpproces bij samenwerking in een bouwteam worden verbeterd om kostenoverschrijdingen te voorkomen? Via nevenstaande link kan het gehele rapport worden gedownload.

Voor dit onderzoek zijn er interviews gehouden met zes aannemers en één opdrachtgever die ervaring hebben met het werken in bouwteams. De geïnterviewden, allen experts, is gevraagd naar hun ervaring met kost- en risicobeheersing in bouwteamprojecten om een mogelijke oorzaak te vinden voor het overschrijden van projectkosten. Vervolgens is er een documentenstudie uitgevoerd op twee infraprojecten in de stad Hengelo om het verschil in geraamde- en werkelijke kosten te kunnen verklaren.

Uit de interviews blijkt dat er wel een gedegen kostenbeheersingsinstrumentarium aanwezig is, maar dat risicobeheersing op de projecten minder wordt toegepast. In het bouwteamproces van de gemeente Hengelo vindt momenteel slechts één risicosessie plaats. Deze is in een vroeg stadium van de ontwerpfase. De interne risico’s worden wel meegenomen in de risicosessie, terwijl de externe risico’s in dit stadium onduidelijk zijn en niet worden ingecalculeerd. Een andere belangrijke bevinding uit de interviews is dat de miscommunicatie en het ontbreken van informatie als belangrijke oorzaken voor kostenoverschrijding worden benoemd. De aannemer en opdrachtgever hebben een andere kijk op de uitwerking van het ontwerpproces wat voor miscommunicatie zorgt, terwijl het ontbreken van informatie ervoor zorgt dat externe risico’s niet voldoende worden meegenomen.

Uit documentenstudie blijkt dat meerwerk de belangrijkste oorzaak is voor de kostenoverschrijding van projecten. Door het meerwerk ontstaan onvoorziene posten, die niet zijn meegenomen in de kostenraming. Een andere belangrijke bevinding uit de documentenstudie is dat de gemeente Hengelo bij het werken in bouwteams nog steeds gebruik maakt van stelposten. De stelposten waarbij de kostenraming gebaseerd is op een bestek zorgen voor een lagere kostenoverschrijding dan de stelposten die gebaseerd zijn op het definitieve ontwerp.

Op basis van dit onderzoek naar knelpunten in de risicobeheersing in bouwteams van de gemeente Hengelo wordt aanbevolen om de RISMAN-methode en de SSK-methodiek toe te voegen aan het huidige bouwteamproces. Met behulp van de RISMAN-methode wordt de risicobeheersing op meerdere momenten tijdens het bouwteamproces uitgevoerd, niet slechts eenmalig tijdens de ontwerpfase. Uit de literatuur blijkt verder dat gebruik van de SSK-methodiek ervoor kan zorgen dat risico’s gekwantificeerd worden bij de kostenraming. Hierdoor worden de risico’s tijdens het bouwteamproces beter in kaart gebracht.

In 2015 studeerde Tim de Gussem onder mijn vleugels, af aan de TU Delft op een onderzoek naar de mogelijke incentive systemen die toegepast zouden kunnen worden in ketensamenwerking. Dit onderzoek werd getriggered door het feit dat een van de 6 aspecten die van belang zijn om ketensamenwerking te laten slagen, de aanwezigheid is van een systeem waarin partijen samen de lasten en de lusten delen indien men langdurig samenwerkt. Dergelijke modellen werden niet/nauwelijks toegepast en Tim heeft die in zijn onderzoek op een rijtje gezet en de plussen en minnen van de verschillende modellen beschreven en daarover een advies geschreven.

In die periode waren er echter nog maar een handjevol partijen bezig om ketensamenwerking te implementeren. We zijn inmiddels 7 jaar verder en ik vermoed dat er nog steeds maar een beperkt aantal partijen een gezamenlijk incentive systeem hebben draaien binnen hun strategische samenwerkingsverbanden. Daarom nogmaals deze post, weliswaar uit de oude doos maar nog zeer actueel. Via nevenstaande link kunt u zijn gehele rapportage (in Engels) downloaden.

In het Klimaatakkoord hebben bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden maatregelen afgesproken waarmee de de gestelde klimaatdoelen kunnen halen. Voor de gebouwde omgeving betekent dit dat heel veel woningen en gebouwen in een relatief heel korte tijd verduurzaamd moeten worden; heel goed isoleren, voor zover mogelijk de eigen woning gereed maken om de eigen energie op te wekken of aan te sluiten op een duurzaam warmtenet, enz. Deze transitie van fossiel naar non-fossiel heeft nergens in de wereld een precedent. Wel is
Stroomversnelling al een aantal jaren bezig te ontdekken hoe je in een hoog tempo woningen kunt verduurzamen, zodanig dat ze geen aardgasaansluiting meer nodig hebben en zelf in de eigen energiebehoefte kunnen voorzien.

Om een redelijk en betrouwbaar beeld te krijgen van de kosten die grootschalige verduurzaming van de gebouwde omgeving met zich meebrengt heeft stroomversnelling diepte-interviews met de – op dit punt – relevante leden gehouden. Ze hebben de calculaties gezien en inzage gehad in innovatieplannen, ontwikkelroutes en de impact daarvan op de kostprijs. Vervolgens heeft de stroomversnelling de geabstraheerde gegevens verwerkt in een overzicht zodat een betrouwbaar beeld ontstaat van wat de kostprijsontwikkeling is bij nulop-
de-meter (NOM) renovaties; dit in vergelijking met traditionele label B renovaties. Via nevenstaande link kunt u het gehele onderzoek downloaden.

‘- Voor u gevonden op internet, de publicatie komt uit 2017 maar nog steeds actueel –

Al ruim dertig jaar wordt gestreefd naar het energiezuiniger maken van de bestaande woningbouw. Ondanks subsidies en de ontwikkeling van innovatieve technieken, is nog geen sprake van grootschalige realisatie. Zeker niet waar het renovaties met hoge energieambities betreft. Voor opschaling is inzicht nodig in de gedrags- en organisatieprocessen die van invloed zijn op de realisatie. Dat is – naast geld en techniek – de derde succesfactor.

Met dit project wordt beoogd handelingsperspectief te bieden op basis van gedrags- en organisatiewetenschappelijke kennis. Dit doen we door kennis over gedragsmechanismen en organisatieprocessen die van invloed zijn op renovatieprojecten met hoge energieambities te ontrafelen en toepasbaar te maken voor uitvoeringsprofessionals. Dit doel verklaart de titel van het project; de derde succesfactor ontrafeld. De primaire doelgroep van het project zijn professionals die bezig zijn met woningrenovatie (zowel koop- als huurwoningen) in bewoonde staat met hoge energieambities. Hieronder vallen bouwbedrijven, aannemers, installateurs, ontwikkelaars en woningcorporaties, maar ook leveranciers en producenten, gemeenten en andere belanghebbenden zoals netwerkbedrijven.

Door concreet inzicht te bieden in de werking van gedragsmechanismen en organisatieprocessen, worden professionals in staat gesteld om deze inzichten effectief in een projectplan, procesontwerp of lokale aanpak te integreren. Via nevenstaande link kunt u het gehele onderzoek downloaden.

Bouwen is een complex proces, waarbij meerdere partijen op verschillende momenten betrokken zijn. Iedere partij neemt een deel van het bouwproces voor zijn rekening. De verantwoordelijkheid voor de veiligheid van het gehele proces ligt echter bij de partijen gezamenlijk. Die partijen zijn niet alleen verantwoordelijk voor de arbeidsveiligheid en de omgevingsveiligheid, maar ook voor de constructieve veiligheid van het gebouw. De ultieme consequentie van onvoldoende zorg voor constructieve veiligheid is dat een bouwwerk instort.

Dit was het geval op zaterdag 27 mei 2017, toen een deel van het parkeergebouw nabij Eindhoven Airport bezweek. Het gebouw, dat zich pal naast de ingang van de luchthaven bevond, zou een maand later opgeleverd worden. De werknemers die tot enkele uren voor de instorting nog aan het werk waren op de later bezweken vloer, bleven ongedeerd. Ook werden wonderwel geen passanten geraakt door brokstukken, die deels buiten de omheining van de bouwplaats terechtkwamen. Via nevenstaande link kunt u de gehele rapportage downloaden.