– Thesis van Renier Timmermans (TU Delft) –
Bij civiele bouwprojecten wordt op verschillende manieren samengewerkt tussen opdrachtgever en aannemer om kosten en risico’s te beheersen. Bij traditioneel aanbesteden vinden veel wijzigingen en meerwerkkosten na de aanbesteding plaats. In de ontwerpfase wordt in samenwerking het ontwerp door het bouwteam uitgewerkt en geoptimaliseerd. Dit zou moeten leiden tot een betere kostenbeheersing in de uitvoeringsfase. Echter, ook bij de samenwerking in bouwteams vindt in de uitvoering geregeld meerwerk plaats, waardoor er hogere kosten zijn voor de opdrachtgever en een lagere marge voor de aannemer.
De gemeente Hengelo wil daarom weten hoe zij de kostenbeheersing van een bouwteam kan verbeteren om kostenoverschrijdingen in de uitvoering te voorkomen. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: Hoe kan het ontwerpproces bij samenwerking in een bouwteam worden verbeterd om kostenoverschrijdingen te voorkomen? Via nevenstaande link kan het gehele rapport worden gedownload.
Voor dit onderzoek zijn er interviews gehouden met zes aannemers en één opdrachtgever die ervaring hebben met het werken in bouwteams. De geïnterviewden, allen experts, is gevraagd naar hun ervaring met kost- en risicobeheersing in bouwteamprojecten om een mogelijke oorzaak te vinden voor het overschrijden van projectkosten. Vervolgens is er een documentenstudie uitgevoerd op twee infraprojecten in de stad Hengelo om het verschil in geraamde- en werkelijke kosten te kunnen verklaren.
Uit de interviews blijkt dat er wel een gedegen kostenbeheersingsinstrumentarium aanwezig is, maar dat risicobeheersing op de projecten minder wordt toegepast. In het bouwteamproces van de gemeente Hengelo vindt momenteel slechts één risicosessie plaats. Deze is in een vroeg stadium van de ontwerpfase. De interne risico’s worden wel meegenomen in de risicosessie, terwijl de externe risico’s in dit stadium onduidelijk zijn en niet worden ingecalculeerd. Een andere belangrijke bevinding uit de interviews is dat de miscommunicatie en het ontbreken van informatie als belangrijke oorzaken voor kostenoverschrijding worden benoemd. De aannemer en opdrachtgever hebben een andere kijk op de uitwerking van het ontwerpproces wat voor miscommunicatie zorgt, terwijl het ontbreken van informatie ervoor zorgt dat externe risico’s niet voldoende worden meegenomen.
Uit documentenstudie blijkt dat meerwerk de belangrijkste oorzaak is voor de kostenoverschrijding van projecten. Door het meerwerk ontstaan onvoorziene posten, die niet zijn meegenomen in de kostenraming. Een andere belangrijke bevinding uit de documentenstudie is dat de gemeente Hengelo bij het werken in bouwteams nog steeds gebruik maakt van stelposten. De stelposten waarbij de kostenraming gebaseerd is op een bestek zorgen voor een lagere kostenoverschrijding dan de stelposten die gebaseerd zijn op het definitieve ontwerp.
Op basis van dit onderzoek naar knelpunten in de risicobeheersing in bouwteams van de gemeente Hengelo wordt aanbevolen om de RISMAN-methode en de SSK-methodiek toe te voegen aan het huidige bouwteamproces. Met behulp van de RISMAN-methode wordt de risicobeheersing op meerdere momenten tijdens het bouwteamproces uitgevoerd, niet slechts eenmalig tijdens de ontwerpfase. Uit de literatuur blijkt verder dat gebruik van de SSK-methodiek ervoor kan zorgen dat risico’s gekwantificeerd worden bij de kostenraming. Hierdoor worden de risico’s tijdens het bouwteamproces beter in kaart gebracht.